Aşırı düşük teklif

Aşırı düşük, kelime anlamı olarak doğal olarak düşük bir fiyatı çağrıştırmaktadır. Fakat burada önemli olan referans değerdir. Yani neye göre aşırı düşük sorusu önemlidir.

4734 sayılı Kanununda referans değer olarak, yaklaşık maliyet ve diğer teklifler işaret edilerek aşırı düşük tekliften bahsedilmektedir.

Bir ihalede aşırı düşük kavramından, söz konusu ihale kapsamında fiyatın aşırı düşük olduğunu yani teklif edilen fiyat ile o işin gerçekleştirilmesinin riskli olduğunun anlaşılması gerekmektedir.

O zaman yapılacak şey bunun tespit edilmesidir. Yani teklif edilen fiyat gerçekçi midir değil midir?

Kamu İhale Kanunu’nda işaret edilen ne idi;

Yaklaşık maliyet ve teklif edilen fiyatlara göre fiyatın kıyaslanması.

Yapım  ve hizmet işlerinde ayrıca mal alımlarında bazı koşullarda aşırı düşük fiyatın çizgisi olarak sınır değer kavramı geliştirilmiştir.

Sınır değerin hesaplanması için de yukarıda belirttiğimiz, yaklaşık maliyet, teklif edilen fiyatlar ve katsayıların parametre olduğu formül geliştirilerek uygulanması mevzuat hükmü olarak yayımlanmıştır.

Her şey tamam ama, dışsal etkilere ve hatalara bağlı olarak bu parametrelerin doğru olmadığı durumlarda sonucun da doğru olmasının zor olduğu açıktır.

Yani, yaklaşık maliyet yanlış hesaplanmış ise,

İhalede verilen teklifler rekabet ortamında verilmemişse,

Sonuç yanıltıcı olabilecektir.

Teklifler içerisinde ölçüsüz yüksek teklif olabileceği gibi ölçüsüz düşük tekliflerin de olabileceği öngörülerek bu tip tekliflerin sınır değeri olumsuz etkilememesi için bu tekliflerin devre dışı kalmasını sağlayacak tedbirler alınmıştır.

Ancak yaklaşık maliyetin doğruluğu konusunda henüz bir kontrol mekanizması yoktur.

Bu maksatla, yaklaşık maliyet için her türlü fiyat araştırmasının eksiksiz yapılması gerektiği, 4734 sayılı Kanunun maddelerinde hüküm altına alınmıştır.

İhaleye çıkar iken genel kabul,

• Yaklaşık maliyet doğru hazırlanmıştır ve piyasa fiyatını yansıtmaktadır.
• Uygun rekabet ortamı sağlanarak isteklilerin serbestçe rekabet ederek teklif verebilmelerinin şartları oluşturulmuştur.

Varsayımıdır.

Ama sonuçta aşırı yüksek veya aşırı düşük teklif verilmesi de yaşanan bir gerçektir.

Aşırı yüksek tekliflerin ret edilmesinin Kamu açısından olumsuz bir neticesi yoktur. Ancak Aşırı düşük bir teklifin ret edilmesi netice itibarı ile Kamu Zararı oluşturabilecektir.

Bu nedenle bu fiyatın gerçekliğinin incelenmesi bizce zorunluluktur.

Peki neden aşırı düşük teklif verilir?

• İstekli, ihale konusu ihtiyacın ne olduğunu tam olarak anlamamış olabilir. Yani ihale dokümanları işi tam ifade etmiyor ya da isteklinin bünyesinde çalışan personeller yetersizdir, doğru bir maliyet çıkaramamıştır.

• İsteklinin kar etmekten vaz geçip her koşulda işi yapmak istemesinden kaynaklanabilir.

Burada basitçe örneklendirmek gerekirse, yıllık satış kotasını gerçekleştirmek isteyen bir satıcı, ihale konusu işte, fiyatlarını piyasa koşulları üzerinde kırarak satışı gerçekleştirerek kotanın gerçekleştirilmesi nedeni ile sonuçta daha fazla kazanç sağlama şansını yakalamak istiyor olabilmektedir veya,

İş olmadığı bir ortamda, çalışanlarını kaybetmek istemeyen bir firma, çalışanlarının maliyetini sağlamak adına bir yapım işinde karsız teklif verebilmektedir veya,

İş deneyim belgesi edinmek gerekçesi ile karsız veya zararına teklif verilebilmektedir veya,

İflas ile karşı karşıya kalan firmalar bir kamu ihalesini kazanmak yolu ile bu durumdan kurtulmak için kamunun ödemelerde sorun yaratmayacağı varsayımı ile aşırı düşük teklif verilebilmektedir.

Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür.

Yukarıda belirttiğimiz üzere idareler de yaklaşık maliyeti yanlış tespit etmiş olabilir. Bu nedenle ihale sürecinde tüm bu bileşenlerin hassasiyetle gözden geçirilmesi gerekmektedir.

Yapılan çalışmalardan emin olunduktan sonra, mevzuatın belirttiği koşullarda aşırı düşük teklif sahibi isteklilerden teklif fiyatları hakkında açıklama talep edilerek ihale sonuçlandırılmalıdır.

İhale sürecinde, ihaleye teklif veren her isteklinin bu işlemleri takip ve bilgilenme hakkı vardır. Çünkü yapılabilecek yanlış bir  uygulama her an hak kaybına sebep olabilir. Belki de, o hak kaybı ticari hayatınızın fırsatı olan bir iş olabilir.

Mustafa Ayan